آیا دعا های ما اجابت میشود

همانا خدا ازتو به تو نزدیکتر است و هنگامی که او را می‌خوانی او شنواست و دعای تو را اجابت می‌کند به شرط اینکه از روی پاکی نیت باشد که پاک بودن نیت یکی از مهمترین عوامل اجابت دعا می‌باشد.

همانگونه که می دانید ، دعا در دین ما جایگاه و ارزش بسیار بلندی دارد و از برترین اعمال به حساب می آید . اهمیت دعا تا بدانجاست که پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم )  ، آنرا سلاح مؤمن ، پایه دین و نور آسمانها و زمین می دانند . بر این اساس ، خداوند متعال در آیات مختلف قرآن کریم از دعا سخن به میان آورده است و اهل بیت (علیهم السلام ) نیز که مفسران حقیقی قرآن کریم هستند ، این مقوله بسیار مهم و مؤثر در زندگی ما را بسیار بیشتر برایمان توضیح داده و تبیین کرده اند .

لذا در این فرصت به همراه هم ، ۲ شرط اصلی استجابت دعا و موانع اصلی آنرا مورد بررسی قرار می دهیم و می کوشیم تا بیابیم که چگونه می توانیم این موانع را از پیش روی خویش برداریم . در انتها نیز سِـرّ عدم استجابت برخی از دعاهایمان را  بررسی خواهیم نمود .

استجابت ، وعده الهی :

اگر در آیات مختلف قرآن کریم دقت کنیم ، در خصوص دعا ، با یک وعده الهی روبرو می شویم که پروردگارمان ما را نسبت به آن بشارت داده است . به عنوان نمونه در آیه  ۱۸۶ سوره مبارکه بقره می فرماید : ” و هنگامى که بندگان من، از تو در باره من سؤال کنند، (بگو:) من نزدیکم! دعاى دعا کننده را، به هنگامى که مرا مى‏خواند، پاسخ مى‏گویم! پس باید دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان بیاورند، تا راه یابند ( و به مقصد برسند)! ” و یا در آیه ۶۰ سوره مبارکه غافر نیز به روشنی ما را فرمان می دهد که او را بخوانیم تا او ما را اجابت کند .

اما وقتی به زندگی روزمره خود مراجعه می کنیم ، با مواردی مواجه می شویم که ما به درگاه الهی دعا نموده ایم ، ولی خواسته یمان برآورده نشده است . واقعا علت چیست؟ آیا این موارد ، با این آیا ت ، تعارضی دارد ؟

۲ شرط اساسی استجابت :

اگر به آیه ۶۰ سوره مبارکه غافر ، خوب توجه کنیم ، متوجه می شویم که آیه ، ۲ فراز دارد . در قسمت آغازین ، همانگونه که ذکر شد ، خداوند مارا فرمان می دهد که او را بخوانیم و به درگاه او دعا کنیم و در فراز دوم ، بلا فاصله می فرماید که :” کسانى که از عبادت من تکبر مى‏ورزند ، به زودى با ذلت وارد دوزخ مى‏شوند! “. بر این اساس مشخص می گردد که دعا ، خود نوعی عبادت و فرمانبرداری از خداوند است و بلکه بر طبق بیان رسول اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) ، دعا حقیقت و مغز عبادت است . بنابر این همانگونه که هر عمل و هر عبادتی مقدمات ، آداب و شرایطی دارد که باید آنها را رعایت نمود و بکار بست ، دعا نیز از این قاعده مستثنی نیست .

با تأمل در این آیات و روایات گوناگونی که از اهل بیت ( علیهم السلام ) به ما رسیده است ، می توانیم ۲ شرط عمده استجابت دعا را دریابیم . در این آیات ، خداوند به ما وعده می دهد که اگر او را بخوانیم ، دعایمان را اجابت می کند . بنابر شرط نخستین استجابت دعا اینست که ما تنها خدا را بخوانیم و چشم طمع به سایرین نداشته باشیم و دومین خصوصیت نیز آنست که باید حقیقتا دعا یمان ، خواسته ای حقیقی باشد . . .

تنها خدا و حقیقتا دعا . . . :

گاهی اوقات ، هنگامی که دعا می کنیم و خدا را می خوانیم ، واقعا تنها ، امیدمان به او نیست و به ابزار و وسائل مختلف و یا اشخاص گوناگون نیز چشم طمع داریم و غیر از خدا ، آنان را نیز مؤثر می دانیم . در این شرایط ، طبیعی است که دعایمان اثری نداشته باشد ، چرا که به چیزهائی امید بسته ایم که کاری از آنان ساخته نیست . حتی در مورد توسل به ائمه طاهرین (علیهم السلام) نیز باید حقیقتا چشم امیدمان به پروردگار باشد ، چرا که او خود این بزرگواران را به عنوان وسائل تقرب به خویش به ما معرفی نموده است .  اما در نقطه مقابل ، شاید در زندگی خود چندین بار برایمان اتفاق افتاده باشد که تنهای تنها به خدا امید بسته ایم و ایمان داشته ایم که همه چیز در دست اوست . این نخستین شرط لازم برای استجابت دعاست .

اما در کنار این مسأله ، باید حقیقتا دعایمان ، خواسته ای حقیقی بوده و زبان حالمان با آنچه می گوئیم ، یکی باشد ؛ نه آنکه عباراتی را بر زبان برانیم که در باطن خویش ، واقعا آنها را نمی خواهیم و درونمان با آنچه در ظاهر بیان می کنیم ، متفاوت باشد . بر این اساس به خوبی مشخص می شود که آنچه در استجابت دعا اساسی ترین نقش را ایفا می کند ، حقیقت و باطن انسان است . لذا امیرالمؤمین ( علیه السلام ) در نامه خویش خطاب به امام مجتبی ( علیه السلام ) می فرمایند که عطا و بخشش ( الهی ) به میزان نیت است .

گناه ، اصلی ترین مانع استجابت :

اگر این دو شرط را در وجود خویش پیاده نمودیم ، باید به همراه آن تلاش کنیم تا موانع خارجی دیگر را نیز از پیش رو برداریم. آنگونه که ائمه طاهرین ( علیهم السلام ) ما را متوجه می سازند ، برخی از گناهان ، اصلی ترین مانعی است که در مسیر دعای ما قرار دارد و مانع استجابت آن می شوند . امیرالمؤمنین ( علیه السلام ) در دعای کمیل به ما می آموزند تا با خدای خویش این گونه نجوا کنیم : ” خدایا ، گناهانی را که مانع استجابت دعا می گردد ، برمن بیامرز ” .

بر طبق تعالیم اهل بیت (علیهم السلام ) ، گناهان مختلفی سبب عدم استجابت و محبوس شدن دعا می شوند که عقوق والدین ، ستم به مردم ، خوردن مال حرام ، به تأخیر انداختن نماز تا آنکه قضا شود و . . . بخشی از این گناهان به شمار می آیند .

چگونه موانع استجابت را برطرف کنیم ؟

از سوی دیگر بر طبق تعالیم ائمه طاهرین ( علیهم السلام ) ،  انجام برخی از اعمال سبب بر طرف ساختن این موانع و مهیا شدن زمینه استجابت دعا می شود . اگر ما خدای خویش را با حالت خضوع و خشوع صدا بزنیم و به هنگام دعا ، به درگاه او تضرع کنیم ، اگر از عدم استجابت دعای خویش مأیوس نگردیم و در درگاه الهی بر خواسته خود اصرار نمائیم ، اگر به هنگام دعا دیگران را بر خود مقدم داریم و ابتدا آنان را دعا کنیم و . . .  بدین وسیله می توانیم برخی از نقائص خویش را جبران کرده و چشم امید بیشتری به استجابت دعایمان داشته باشیم .

از دیگر مواردی که ما را در این هدف یاری می کند ، آنست که سعی کنیم قبل از دعا و پس از آن ؛ بر پیامبر و آل او درود بفرستیم ، چرا که بر طبق روایات ، از آنجائی که صلوات بر اهل بیت ( علیهم السلام )  دعائی مستجاب است ، خداوند کریمتر و بزرگتر از آنست که صلوات ابتدا و انتهای دعای ما را به اجابت برساند ، اما دعای میانی آنرا مستجاب نسازد .

ساعاتی خاص و مکانهائی ویژه :

دعا نمودن در برخی از زمانهای خاص که ابواب رحمت الهی گشوده تر است ، نظیر بخش پایانی شب و پیش از اذان صبح (هنگام سحر) ، شبهای  جمعه ، پس از نمازها ، به هنگام قرائت قرآن ، وقت افطار و . . . نیز تأثیر بسیاری در زدودن حجابها و موانع استجابت دعا خواهد داشت . همچنین دعا کردن در بعضی مکانهای ویژه ، نظیر حرم پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و ائمه طاهرین (علیهم السلام ) ، مساجد و . . .  از دیگر عوامل مؤثر در این خصوص است .

بنابر این اگر توانستیم موانع استجابت دعا را از پیش رو برداریم و دو شرط اساسی آنرا در خود محقق کنیم ، بی شک دعایمان مستجاب می گردد و قطعا پروردگارمان ، ما را مورد توجه خویش قرار می دهد .

مصلحت ما . . . :

اما اگر گاهی دعا می کنیم و به مطلوب خویش دست نمی یابیم ، یا گناهی از گناهان ما مانع استجابت دعایمان به درگاه پروردگار می شود و یا آنچه خواسته ایم ، به مصلحت ما نیست . لذا اگر همان چیز را به همان کیفیت به ما ارزانی دارند ، به ضررمان می انجامد و از دید مادی و دنیائی و یا از منظر معنوی ، قطعا دچار ضرر خواهیم شد . لذا بر طبق روایات ، پروردگارمان در قبال این گونه ازخواسته های ما ، یا در همین دنیا عنایت خویش را در زمینه ای دیگر شامل حالمان می کند ، یا آنکه در آخرت ، درجه ما را افزایش خواهد داد و یا گناهان ما را خواهد آمرزید .

حتی گاهی نیز بنا بر مصالحی ، خداوند در اجابت دعای ما تأخیر می اندازد ، اما همین تأخیر را نیز در روز قیامت جبران می نماید و بنده خویش را مورد لطف و رحمتش قرار می دهد . لذا بر طبق بیان امام صادق ( علیه السلام ) هنگامی که بنده در روز قیامت با این تفضل الهی روبرو می شود ، آرزو می کند که ای کاش هیچ یک از دعاهای او در این دنیا به استجابت نرسیده بود.